تبعات زندگی در خانه‌های اشتراکی به‌دلیل افزایش قیمت مسکن چیست؟

از سال 1401 و در نتیجۀ افزایش سرسام‌آور نرخ اجاره‌بها، خصوصاً در کلان‌شهرهایی مثل تهران، شاهد پدیدۀ عجیب و قابل تأملی به نام زندگی در خانه‌های اشتراکی شده‌ایم. رشد و همه‌گیری چنین پدیده‌هایی که از کلان‌شهرها و به‌خصوص تهران شروع شده، در صورتی که ادامه داشته و به شهرهای دیگر هم برسد، چه تبعاتی خواهد داشت؟

زندگی در خانه‌های اشتراکی

فهرست سرتیتر مطالب در مقاله: تبعات زندگی در خانه‌های اشتراکی به‌دلیل افزایش قیمت مسکن چیست؟

تبعات و نتایج فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی زندگی در خانه‌های اشتراکی

دنیای اقتصاد، 23 خرداد 1401

تب بالای اجاره‌بها در پایتخت، بعداز آنکه گروهی از مستاجرها را روانه کلان‌شهر همسایه کرد، اکنون موجب واکنش دوم در بازار اجاره شده است. مستاجرها برای پوشش هزینه‌های اجاره‌نشینی در تهران، گزینه «اجاره‌نشینی مشارکتی» را در قالب زندگی در آپارتمان‌های اشتراکی انتخاب کرده‌اند.
تورم اجاره طبق آخرین آمار رسمی مربوط به میانه بهار امسال، بعداز بازگشت خفیف از قله تاریخی – حدود ۵۲ درصد در اواسط زمستان پارسال- در حال حاضر روی سطح ۴۶ درصد ایستاده است.
میزان تورم اجاره به مراتب بالاتر از تورم عمومی و تورم مسکن است; و این نامعادله نادر در بازار مسکن باعث شده است هزینه اجاره‌نشینی از استطاعت اکثریت مستاجرها فراتر رود.

راه‌حل مستأجران گرانی در مواجهه با تورم اجاره بها

بررسی رفتار مستاجران در بازار پرالتهاب اجاره مسکن تهران; نشان می‌دهد پس از «مهاجرت به شهرهای بزرگ حومه مانند کرج»; دومین واکنش گروهی از مستاجران به تب بالای اجاره‌بها; به شکل «اجاره‌نشینی مشارکتی» در بازار مسکن مشهود شده است.

 

مقصود از اجاره‌نشینی مشارکتی; سکونت دو خانوار در یک آپارتمان اجاره‌‌ای; حتی در برخی محله‌های گران‌قیمت شهر نظیر بخش‌های غیرمصرفی; واقع در مناطق یک و دو است.

هرچند در نگاه اول موضوع زندگی در خانه‌های اشتراکی ; بیش از هر چیز یادآور انتخاب خانه‌های دانشجویی یا اقامتگاه‌هایی است که اغلب در مناطق متوسط رو به پایین تهران برای سکونت دو یا چند دانشجو; یا کسانی که با انگیزه شغلی به‌طور موقت و برای مدت چند سال قصد سکونت در پایتخت را دارند، است; اما آنچه اکنون در بازار مسکن رخ می‌دهد; چیزی فراتر از این تعریف اجاره‌نشینی مشارکتی است.

 

بیشتر بخوانید: افزایش قیمت اجاره در تهران تا کجا ادامه دارد؟

 

نحوه زندگی در خانه‌های اشتراکی

در بهار امسال گروهی از مستاجران که توان پرداخت اجار‌ه‌های افزایش یافته در محله‌های مختلف تهران را نداشته‌اند; و در عین حال بنا به دلایل مختلف; «مهاجرت از تهران به حومه» نیز انتخاب آنها نبوده است; ناگزیر واکنش دیگری به بازار ملتهب اجاره‌بها نشان دادند; و آن سکونت در خانه‌های اجاری مشترک بود.

برخلاف روال سال‌های گذشته; که چنین انتخابی فقط در مورد خانه‌های دانشجویی یا پانسیون‌های شغلی صورت می‌گرفت; اکنون شهروندانی دست به این انتخاب می‌زنند که سال‌هاست به صورت انفرادی در خانه‌های واقع در مناطق متوسط و حتی متوسط به بالای تهران سکونت داشته‌اند; اما امسال دیگر از عهده پرداخت هزینه‌های سنگین اجاره خانه در محله‌های مطلوب خود برنمی‌آیند.

افزایش قیمت اجاره خانه در تهران

انتخاب این گروه سکونت مشترک دو خانوار با نسبت خویشاوندی نزدیک در یک خانه اجاری است.

به‌عنوان مثال سکونت یک فرزند; اعم از متاهل یا مجرد قطعی; که پیش‌تر در خانه اجاری دیگری سکونت داشته است; به‌طور مشترک با والدین در یک واحد آپارتمان رواج زیادی پیدا کرده; و پرداخت اجاره‌بها نیز میان دو عضو خویشاوند و هم‌خانه تقسیم شده است.

اینکه دهک‌های متوسط رو به بالا; که سابقه چند سال اجاره‌نشینی در بهترین واحدهای مسکونی اجاری تهران را داشته‌اند; اکنون برای حفظ کیفیت نسبی شرایط سکونتی خود ناگزیر به زندگی در خانه‌های اشتراکی شده‌اند; رخدادی است که نشان‌دهنده عمق وخامت حال بازار اجاره‌بها و شرایط تورمی اعجاب‌انگیزی است که در این بازار حاکم شده است.

 

بیشتر بخوانید: اجاره کانکس در تهران برای زندگی؛ رواج کانکس‌خوابی در نتیجه گرانی مسکن

 

تفاوت‌های معنادار بین نرخ‌های تورم اجاره، تورم مسکن و تورم عمومی

در حال حاضر گسل عمیقی بین سه نرخ تورم اجاره; تورم مسکن و نیز تورم عمومی شکل گرفته; که این فاصله زیاد در دوره‌های گذشته پساجهش سابقه نداشته است.

در توضیح علل جهش بی‌سابقه اجاره‌بها طی سال‌های اخیر در تهران; می‌توان به موارد متعددی اشاره کرد; اما در این میان سه عامل اصلی وجود دارد که اثر آنها بر تغییرات نرخ اجاره‌بها به مراتب از عوامل دیگر بیشتر بوده است:

سه عامل اصلی جهش اجاره‌بها در تهران

  • عامل اصلی، جهش قیمت مسکن از سال 97 است; که روند آن تا اواخر سال 99 نیز ادامه پیدا کرد; و چون تورم اجاره عموما تابعی از نرخ تورم مسکن است; این موضوع سبب شد میانگین سطوح اجاره مسکن در پایتخت تغییر چشمگیری نسبت به وضعیت پیش از جهش داشته باشد.
  • عامل دوم، وضعیت تورم عمومی است. باتوجه به اینکه در سال‌های اخیر نرخ تورم عمومی در اغلب زمان‌ها افزایشی بوده، بر میزان تورم اجاره مسکن نیز اثر افزایشی داشته است.
    معمولا تورم اجاره با قدری فاصله زمانی نسبت به نرخ تورم عمومی و تورم مسکن واکنش نشان می‌دهد; اما در بلندمدت عموما تورم اجاره بیشتر از تورم عمومی و کمتر از تورم مسکن عمل می‌کند; وضعیتی که اکنون تحت تاثیر تورم بی‌سابقه اجاره‌بها قرار گرفته; و تورم اجاره دیگر نه میان دو نرخ مذکور; بلکه بالاتر از آنها قرار دارد.
  • سومین عامل نیز تعیین سقف دستوری برای میزان افزایش اجاره‌بهاست.
    هرچند سابقه تعیین سقف دستوری برای میزان افزایش اجاره‌بها در قراردادهای تمدیدی; راه‌حلی موقتی بود که دولت برای کمک به اجاره‌نشین‌ها همزمان با شرایط اقتصادی خاص ناشی از شیوع کرونا در سال 99 انتخاب کرد; اما ادامه آن برای سال‌های دوم و سوم پیاپی; یعنی پارسال و امسال; عملا به جای اینکه به نفع مستاجران تمام شود; زمینه متضرر شدن آنها را فراهم کرده است.

گروهی از موجران برای پیشگیری از قرار گرفتن در معرض دردسرهای ناشی از شکایت احتمالی مستاجران به شوراهای حل اختلاف بابت نقض احتمالی «تمدید اجباری با مستاجران با نرخ مشخص در سال‌های بعدی»، به کلی از بازار اجاره خارج شدند. این واکنش عملا موجب سرکوب عرضه و کاهش تعداد واحد اجاری موجود در بازار شد و درنتیجه قیمت اجاره‌بها نیز در معرض افزایش بیش از پیش قرار گرفت.

اجاره خانه در تهران به صورت اشتراکی

عرشه آنلاین، 9 اسفند 1401

هم‌میهن گزارشی از آخرین وضعیت اجاره‌بهای خانه در تهران; و تاثیر افزایش آن بر زندگی اشتراکی خانواده‌ها و حتی هم‌خانه شدن با فردی غیر از اقوام، منتشر کرده است.

در منطقه شوش با بالاترین تعداد خانه‌های اشتراکی; یک واحد آپارتمان ۷۰ متری که برای یک خانواده با فرزندان مناسب باشد; به قیمت ۲۰۰میلیون تومان ودیعه و ۳ میلیون تومان اجاره ماهیانه وجود دارد.

یکی از ساکنان این خانه‌های اشتراکی در محله مولوی می‌گوید: «۲۰۰میلیون تومان معادل حقوق سه سال کار کردن من بدون یک ریال خرج کردن است. حالا شما این را هم در نظر بگیرید که با گذشت یک سال باید مبلغ بیشتری روی ودیعه و اجاره بگذارم. ما هرچقدر هم بدویم به این تورم نخواهیم رسید. فکر می‌کنید دوست ندارم یک خانه مستقل برای بچه‌هایم تهیه کنم که راحت‌تر باشند؟ ولی باور کنید زورمان نمی‌رسد.»

بیشتر بخوانید: افزایش قیمت رهن خانه تا 6 برابر؛ اجاره‌نشین‌ها دستشان به کجا بند است؟

محلات باغ آذری، چهارراه سیروس، حوالی میدان امام حسین و ده ونک بیشترین تعداد خانه‌های اشتراکی را دارند; که بسیاری از آنها مربوط به مهاجران به تهران است.

هرچند در بعضی از این خانه‌ها این موضوع پذیرفته شده است و گاهی زندگی را برای اعضای خانه راحت‌تر کرده; چراکه بار اقتصادی و کارهای روزمره یک خانه و خانواده بین حاضرین تقسیم می‌شود; اما غالب افراد دلیل این سبک زندگی را یک جبر اقتصادی می‌دانند.

از پشت‌بام‌ خوابی تا خانه‌های اشتراکی

مشکل مسکن در تهران خروجی‌های زیان‌بار اجتماعی زیادی ازجمله پشت‌بام‌ خوابی; موتورخانه‌نشینی; گورخوابی و اتوبوس‌خوابی داشته; و حالا به خانه‌های اشتراکی رسیده است; که در فرهنگ ایرانی‌ها با حضور خانواده و اقوام پیشینه منحصر به خود را دارد. اما این‌بار با همخانه‌شدن افراد با غیر از اعضای خانواده و اقوام خود; برای تقسیم کردن هزینه‌ها شکل نو به خود گرفته است.

غیراخلاقی‌ترین شکل اجاره خانه که در تهران مُد شد.

عبدالوهاب شهلی‌بر; جامعه‌شناس فعال در حوزه مسکن; اعتقاد دارد با شرایط موجود باید فرهنگ خانه‌های اشتراکی را پذیرفت.

او در این باره به «هم‌میهن» می‌گوید: «درست است که توانایی تهیه مسکن مستقل از دسترس بسیاری از طبقات جامعه که دیگر تنها مربوط به قشر ضعیف نیست; و به قشر متوسط هم رسیده، خارج شده است; اما اگر سبک زندگی اشتراکی به لحاظ حقوقی و فرهنگی به رسمیت شناخته شود; می‌تواند یک راه‌حل موقت برای مسکن بعضی اقشار جامعه باشد.

 

بیشتر بخوانید: با 60 میلیون تومان پول رهن در کدام مناطق تهران و با چه امکاناتی می‌توان خانه رهن کرد؟

 

شهلی‌بر بزرگترین پیامد خانه‌های اشتراکی را ازدواج اجباری می‌داند: «شاید بزرگترین پدیده‌ای که بتوان به آن اشاره کرد; پدیده‌ ازدواج‌های غیررسمی است که گاهی غیر از مسائل عاطفی; حاصل مسائل اقتصادی است. یعنی آنکه یک نفر توان تهیه مسکن و هزینه‌های مازاد آن را به تنهایی ندارد; در عین حال شرایط ازدواج رسمی را هم ازنظر روانی، هم ازنظر اقتصادی ندارد; پس تصمیم می‌گیرد به ازدواج غیررسمی روی بیاورد.

در موردی دیگر; در خانه‌های اشتراکی به مرور روابط عاطفی شکل می‌گیرد و آن موقع شاید ازدواج را راه‌حل نجات خود از زندگی حال حاضرشان بدانند. این امر یک آسیب است; چراکه ازدواج نباید راهی برای رهایی تعبیر شود.»

اخبار ساختمان، 2 خرداد 1402

براساس آخرین آمارهای منتشرشده از سوی بانک مرکزی، شاخص بهای اجاره مسکن در سه ماهه سوم سال ۱۴۰۱ نسبت به سه ماه دوم همان سال ۱۶.۸ درصد افزایش داشته است.

گسترش زندگی در خانه‌های اشتراکی

بیت‌الله ستاریان; استاد دانشگاه و کارشناس مسکن; به نرخ املاک اشاره کرده و می‌گوید: قیمت مسکن روزبه‌روز در حال افزایش است; و نتیجه این اتفاق مهاجرت معکوس منفی است; که بر سرخوردگی و از بین رفتن توان و قدرت زندگی در یک منطقه دلالت دارد.

مسکن بزرگ‌ترین مسئله یک خانوار است; و بیش از ۴۵ تا ۵۰ درصد محتوای سبد آن‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. وقتی خانواده‌ای ناتوان در تهیه این ضرورت مهم باشد; به چادرنشینی، خانه‌های اشتراکی و… رو می‌آورد.

بیشتر بخوانید: رکود بی‌سابقه ساخت و ساز در سال 1402؛ دورتر شدن رویای خرید خانه

 

شکل جدید زندگی در خانه‌های اشتراکی

تعداد خانوارها نسبت به واحدهای مسکونی بیشتر شده است; و سالانه بیش از ۷۰۰ هزار ثبت ازدواج داریم.
مسکن اشتراکی پیش از اینها هم وجود داشته است. خانه‌هایی همچون کاروانسرا با چند اتاق، آشپزخانه و سرویس بهداشتی مشترک; که خانواده‌ها در آن زندگی می‌کردند. اما امروزه این وضع در شکل جدیدش در حال گسترش است و باعث کاهش کیفیت زندگی‌ شده است.

اگر از امسال سالی یک میلیون مسکن از آسمان بیاید و در ایران قرار بگیرد; ما ۶ سال دیگر نتیجه‌اش را خواهیم دید!
طرح مسکن مهر، مسکن استیجاری و… برای جامعه ما نیست; برای جوامعی است که مشکل مسکن در آنها حل شده و فقط دهک‌های خیلی پایین که تعداد کمی هستند، در تهیه مسکن ناتوان‌اند. در این شرایط دولت دست به کار می‌شود و با امکانات کمتری، مسکن را در اختیار آنها قرار داده و آ‌ن‌ها را مسکن استیجاری، مسکن اجتماعی، مسکن مهر و… می‌نامد.

 

بیشتر بخوانید: مسکن ملی یا مسکن چینی؟ ارزان‌فروشی نفت به چه قیمت؟

در هیچ کجای دنیا دولت نمی‌تواند بیش از مقدار اندکی مسکن تولید کند.
تولید مسکن بر عهده بخش خصوصی و نیازمند جذب سرمایه‌گذار است. مسکن مهر بازار را آشفته کرد و باعث رکود بازار شد. قیمت مسکن با ساخت مسکن مهر مدت کوتاهی کاهش پیدا کرد. در شرایط کنونی راهکار نظارتی وجود ندارد که بتواند جلوی افزایش نرخ اجاره بها را بگیرد.

دادن تسهیلات رهن از سوی دولت: یک سم موقت

کارهای نظارتی و حمایتی صورت گرفته نمی‌توانند جوابگو باشند؛ مانند دادن تسهیلات رهن از سوی دولت; که مثل یک سم موقت عمل می‌کند و آثار سوء خود را خواهد گذاشت.

از این تسهیلات باید به‌صورت موقت برای مسائلی که برای حل کردن و پیاده‌سازی برنامه اصلی نیاز است، استفاده کرد; نه هنگامی که برای زمان کوتاهی بخواهید به جامعه مُسکّن بزنید و بعد از آن درد شروع شود. امروز به مستأجرها پول بیشتر بدهید; کم‌کم صاحبخانه‌ها اجاره را بیشتر می‌کنند; به‌طوری که سال بعد باید چند برابر این را بدهید که این کار اشتباهی است.

 

بیشتر بخوانید: جزئیات وام مسکن 550 میلیون تومانی؛ گامی دیگر در افزایش نرخ تورم!

افزایش رهن و اجاره برای تأمین هزینه‌های اقتصادی است

وقتی حال اقتصاد خوب نیست و نرخ تورم روزبه‌روز در حال افزایش است; به‌طوری که از کنترل خارج می‌شود، حتماً پیامدهای ناگواری برای مردم و جامعه به دنبال خواهد داشت. یکی از این پیامدها مشکل در تأمین مسکن است.

در چنین شرایطی هر فردی سعی می‌کند از ظرفیت‌های موجود خود برای جبران هزینه‌ها و خلأهایی که به‌واسطه گرانی به او وارد شده استفاده کند; که داشتن مسکن و بالا بردن نرخ رهن و اجاره آن; نمونه‌ای از این ظرفیت‌هاست.

افزایش سرسام‌اور قیمت مسکن در تهران و تبعات آن

 

علت ایجاد پدیده زندگی در خانه‌های اشتراکی

از آنجایی که مسکن یک امر ضروری و داشتن یک سرپناه نیاز اساسی برای همه مردم است; وقتی نتوانند به‌تنهایی آن را تأمین کنند، به مسکن‌های اشتراکی رو می‌آورند.

مسکن اشتراکی نکته مثبتی ندارد و تماماً پیامد منفی است. مسکن اشتراکی انتخابی بین بد و بدتر، بین چادرنشینی و بی‌سرپناهی است. در مسکن اشتراکی به شکل جدید، ارتباطات و نسبت‌ها مانند گذشته وجود ندارد.

بیشتر بخوانید: ارزان‌ترین خانه‌های تهران برای رهن و اجاره در کدام مناطق قرار دارند؟

تبعات منفی زندگی در خانه‌های اشتراکی برای خانواده‌ها

آرامش و آزادی عمل انسان‌ها در خانه اشتراکی از بین می‌رود.

همین‌طور متراژ خانه پایین می‌آید و ساکنان حتی اگر یک فرزند داشته باشند، اتاق مشترک پدر و مادر با فرزند پیامدهای منفی را به دنبال خواهد داشت.

بحث دیگر افزایش اختلاف و درگیری بین اعضای خانواده است. وقتی یک خانواده در محیط خیلی کوچک و مشترک زندگی می‌کنند، اختلاف و درگیری میان آن‌ها افزایش می‌یابد و طبعاً به تحصیل فرزندان آسیب می‌رساند.

همچنین نداشتن ارتباط با آشنایان و صله‌رحم، مسائل و مشکلاتی دیگری است که بین اعضای دو یا چند خانواده رخ می‌دهد.

موسوی در ادامه گفت:

مسکن اشتراکی نکته مثبتی ندارد و تماماً پیامد منفی است. وقتی فقر گسترش پیدا می‌کند، بر تمام ابعاد اجتماعی تأثیر می‌گذارد. افزایش نارضایتی مسبب خشونت‌های اجتماعی است که امروزه با آن روبه‌رو هستیم. روی آوردن به مشروبات الکلی و مواد مخدر برای تسکین و گرایش به فحشا و سرقت و… برای تأمین نیازها، ازجمله این پیامدهای منفی است.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

در طول چهار سال اخیر بازار مسکن تحت تاثیر انتظارات تورمی قرار گرفت و مادامی که التهاب در بازارهای موازی مثل ارز و سکه حاکم بود، انتظارات تورمی شکل‌گرفته در جامعه بلافاصله اثر خود را روی بازار مسکن نشان می‌داد. به دنبال افزایش قیمت مسکن ناشی از انتظارات تورمی، روند رشد اجاره‌بها نیز تحت تاثیر جهش مسکن سرعت بیشتری پیدا می‌کرد.

تنها چاره این اقتصاد درمانده، تصحیح اقتصاد کلان کشور است.
وقتی مدیریت نقدینگی نیست و در مقابل کسری بودجه‌های عظیمی وجود دارد و همچنین روابط اقتصاد خارجی خراب است، مشخص است که بر اقتصاد کشور و به‌خصوص بازار مسکن هم تاثیر مخرب خود را خواهد داشت.

 

Show CommentsClose Comments

Leave a comment