گودبرداری ساختمان و خاکبرداری آن جزو ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین مراحل در ساخت و ساز خانه‌ها هستند. این دو کار معمولاً در نزد مردم به اشتباه یکسان تلقی می‌شوند. اما گودبرداری و خاکبرداری تو فرایند جدا از هم هستند که تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. حتی هدف از اجرای این دو مرحله در فرایند ساختمان سازی نیز متفاوت است. البته شباهت‌هایی هم بین گودبرداری ساختمان و خاکبرداری آن وجود دارد که در ادامۀ این مقاله به آنها پرداخته خواهد شد.
در این مقاله قرار است بعد از آشنایی با مفهوم گودبرداری و خاکبرداری و ویژگی‌های هر کدام، به بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند بپردازیم.
فهرست سر تیتر مطالب در مقالۀ: گودبرداری ساختمان چیست و چه تفاوتی با خاکبرداری دارد؟
خاکبرداری چیست؟
خاکبرداری در ساختمان سازی به فرایند هم‌شیب و هموار کردن بخش‌های مختلف یک زمین و هم تراز کردن آنها گفته می‌شود که می‌توان آن را به نوعی اولین مرحله در ساخت یک سازۀ ساختمانی دانست. حفر زمین در مرحلۀ خاکبرداری حداکثر تا عمق 60 سانتی متری به صورت دستی یا با استفاده از ماشین‌های کوچک و بزرگ انجام می‌شود. البته میزان عمق خاکبرداری در همۀ پروژه‌ها یکسان نیست و مقدار آن در برخی کارها مثل پروژه‌های راهسازی، خطوط لولۀ گاز و… ممکن است بیش از 60 سانتی متر باشد.
خاکبرداری زمین‌ها به چه روش‌هایی انجام می‌شود؟
با توجه به نوع و جنس زمین، دو شیوۀ رایج برای خاکبرداری وجود دارد:
- دستی
- با کمک ابزارهای بزرگ و کوچک ماشینی
ناگفته پیداست که با توجه به پیشرفت‌هایی که در صنعت ساختمان سازی وجود داشته است، اغلب خاکبرداری‌ها با استفاده از ماشین آلات مخصوص انجام می‌شود و شیوۀ دستی دیگر رایج و مورد پسند نیست.
گودبرداری ساختمان چیست؟
گودبرداری هم مثل خاکبرداری به فرایند هموار و هم تراز کردن تمام بخش‌های یک زمین گفته می‌شود. عملیات حفاری گودبرداری تا عمق بیشتر از 60 سانتی متر انجام می‌شود. پس تفاوت آن با خاک برداری چیست؟ گود برداری معمولاً برای ساختمان‌هایی انجام می‌شود که نیاز به فونداسیون داشته باشند. برای اجرای فونداسیون لازم است که زمین را بسیار گود کرده و عملیات ساخت فونداسیون را در داخل آن انجام داد. عملیات گودبرداری هم معمولاً به کمک ماشین آلات تخصصی و مهندسی و به عمق بیش از یک متر انجام می‌شود. میزان عمق و مقدار گودبرداری به عوامل زیادی بستگی دارد که در ادامه به مهم‌ترینشان اشاره شده است:
- نوع زمین و خاک منطقۀ آن
- سازه و مقدار باربری
- نوع فونداسیونی که قرار است اجرا شود.
- نظر مهندس طراح
- و…
گودبرداری ساختمان به چه شیوه‌هایی انجام می‌شود؟
شیوه‌های مختلفی برای گودبرداری وجود دارد که برای اجرای بهترین نوع آن; باید نوع پروژه را شناسایی کنیم و ببینیم زمین مورد نظر بزرگ است یا کوچک. زیرا نحوۀ گودبرداری در زمین‌های بزرگ و کوچک با یکدیگر متفاوت است.
| بیشتر بخوانید: قوانین عقب نشینی ساختمان ؛ نکات مهمی که باید بدانید. |
گودبرداری در زمین‌های بزرگ
زمانی که زمینی بزرگ و خاک آن نرم است و قرار است روی آن عملیات گستردۀ ساخت و ساز انجام شود، برای گودبرداری از انواع مختلف لودرها استفاده می‌شود. اما اگر زمین سفت و تخته سنگی باشد برای گود برداری از ماشین آلاتی مثل بولدوزر استفاده خواهد شد.
گودبرداری در زمین‌های کوچک
اگر قرار است عمق گود برداری و وسعت کار کم باشد، می‌توان فرایند گودبرداری ساختمان را با استفاده از بیل و کلنگ و به شیوۀ دستی انجام داد. اما در مواقعی که عمق گودبرداری زیاد و وسعت آن کم است، برای این کار از ماشین آلات و بیل‌های مکانیکی استفاده می شود. این بیل‌ها معمولاًمی‌توانند تا عمق ۶ متری زمین را بکَنند.
تفاوت‌های گودبرداری و خاک برداری ساختمان
- در خاک برداری برآمدگی‌ها و فرو رفتگی زمین‌ها همسطح می‌شوند. عمق کنده کاری‌ها نیز همان طور که گفته شد، 60 سانتی متر یا کمتر از آن است.
- عملیات خاکبرداری و گودبرداری ساختمان، هر دو عملیات همسطح سازی برآمدگی‌ها و فرو رفتگی‌ها را شامل می‌شوند. اما تفاوت بین آنها در عمق حفاری است. در خاکبرداری، عمق کنده‌کاری عموماً کمتر از ۶۰ سانتی‌متر است، در حالی که در گودبرداری، عمق حفاری ممکن است بیشتر از ۶۰ سانتی‌متر و در بعضی پروژه‌های بزرگ تا چند ده متر هم برسد.
- گودبرداری به معنای حفاری با عمق بیشتر و گسترده‌تر است، در حالی که خاکبرداری معمولاً به همسطح سازی کوچکتر و با عمق کمتر محدود می‌شود.
- در بعضی پروژه‌های خاص مانند پروژه‌های راهسازی یا خطوط لوله، عملیات خاکبرداری و گودبرداری به ترتیبی انجام می‌شوند و عمق حفاری ممکن است به بیش از ۶۰ سانتی‌متر رسیده و حجم عملیات خاکبرداری بسیار بیشتر از این باشد. در این موارد، عمق حفاری و حجم خاکبرداری بسته به نیازهای پروژه و شرایط خاص تعیین می‌شوند.
بنابراین، باید توجه داشت که ۶۰ سانتی‌متر یک معیار است و نباید با آن تفاوت گودبرداری و خاکبرداری را بیان کرد، زیرا ممکن است در پروژه‌های خاص و بزرگ این معیار را نادیده بگیرند و عمق حفاری بیشتری را در نظر بگیرند.
گودبرداری ساختمان به چه دلیلی انجام می‌شود؟
یکی از اهداف اصلی گودبرداری، افزایش پایداری سازه در برابر نیروهای کششی مانند زلزله است. با انجام گودبرداری، سازه بیشتری در برابر نیروهای زلزله و سایر نیروهای کششی مقاوم خواهد بود و خسارت کمتری در صورت وقوع زلزله خواهد داشت.
در پروژه‌های عمرانی کوچک مانند ساخت آپارتمان‌های سه‌طبقه به بالا، گودبرداری به منظور افزایش پایداری سازه و ایجاد فضای بیشتر برای پارکینگ و انباری صورت می‌گیرد. این عملیات باعث می‌شود سازه بهترین پایداری را داشته باشد و فضای مناسبی برای نیازهای پارکینگ و انباری فراهم شود.
در عملیات عمرانی بزرگ مانند ساخت برج‌ها و پل‌ها، گودبرداری انجام می‌شود تا پایداری سازه در برابر نیروهای کششی زلزله بهبود یابد و نقطه سازه به موقعیت مناسبی منتقل شود. این عملیات در این پروژه‌ها به دلیل اهداف بعدی مانند ساخت پارکینگ و انباری نیز صورت می‌گیرد.
بنابراین، گودبرداری در عملیات عمرانی یک عمل مهم است که باعث افزایش پایداری سازه و ایجاد فضای مناسب برای نیازهای مختلف می‌شود.
حداکثر عمق گودبرداری چقدر باید باشد؟
میزان و روش‌های انجام گودبرداری به نوع خاک وابسته هستند. زمین‌ها انواع مختلفی دارند که می‌توان به زمین دستی، زمین لجنی، زمین سنگی، زمین دج، و زمین کلنگی اشاره کرد.
در زمین‌های مقاوم و سخت، میزان گودبرداری به میزان درخواست کارفرما و نیاز سازه بستگی دارد. در این زمین‌ها، عمق گودبرداری بیشتر می‌تواند صورت بگیرد تا به زمین مقاوم و مناسبی برای سازه‌های بزرگ برسد. اما در زمین‌های غیرمقاوم، اغلب نیاز است تا با استفاده از روش‌های مناسب، به زمین مقاوم و مناسبی برای ساختمان دسترسی یافت. این شامل استفاده از تکنیک‌هایی مانند پیشبردن خاک به بیرون و جایگزینی با خاک مقاومت بالاتر است.
بنابراین، در انتخاب روش گودبرداری و تعیین میزان آن، نوع خاک و خصوصیات آن باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد تا بهترین روش برای دستیابی به زمین مناسب برای سازه انتخاب شود.
مراحل خاکبرداری و گودبرداری
بعد از حفاری گود، خاک از محل گود برداشته می‌شود و برای استفاده در آینده نگهداری می‌شود یا دور ریخته می‌شود.
پس از گودبرداری، باید بازدیدی از وضعیت خاک در دیواره‌ها و سقف گود انجام شود تا از کیفیت و پایداری آن اطمینان حاصل شود.
در مرحله بعد، آب ورودی به گود را کنترل می‌کنند و منابع آب و فاضلاب در نزدیکی گود قطع می‌شوند تا جلوی ورود آب به گود گرفته شود.
همچنین، ممکن است برای پایداری و جلوگیری از ریزش خاک، از روش‌هایی مانند ساخت دیواره پیش‌ساخته یا استفاده از تیرچه‌های پی‌شده استفاده شود.
بعد از اتمام عملیات گودبرداری، از سازه‌های پشتیبانی برای حمایت از دیواره‌ها و سقف گود استفاده می‌شود تا از ریزش خاک جلوگیری شود.
در پایان، برای بهبود وضعیت گود و کاهش خطرات، خاک‌بندی و هموارسازی سطح گود انجام می‌شود.
سخن پایانی
گودبرداری و خاکبرداری دو عملیات مهم در ساختمان سازی هستند که هر کدام وظایف و خصوصیات خود را دارند. در این مقاله، به بررسی تفاوت‌ها و مراحل این دو عملیات پرداختیم.
خاکبرداری، عملیاتی است که به منظور تسطیح و همسطح کردن برآمدگی‌ها و فرو رفتگی‌های زمین صورت می‌گیرد. در این عملیات، عمق حفاری کمتر از ۶۰ سانتی‌متر است و به صورت عمودی انجام می‌شود. هدف اصلی خاکبرداری، تهیه یک سطح هموار برای ساختمان است و معمولاً در پروژه‌های کوچکتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر، گودبرداری عملیاتی است که به منظور ساخت یک گود عمیق و با ابعاد مشخص صورت می‌گیرد. عمق حفاری در گودبرداری معمولاً بیشتر از ۶۰ سانتی‌متر است و هدف اصلی آن، افزایش پایداری سازه در برابر نیروهای کششی مانند زلزله و کاهش نقطه سازه است. گودبرداری در پروژه‌های بزرگتر انجام می‌شود و ممکن است عمق حفاری به چند ده متر نیز برسد.
در نهایت، در هر دو گودبرداری و خاکبرداری، نوع خاک نیز اهمیت دارد و مراحل متناسب با آن تعیین می‌شود. برای دستیابی به سازه‌های پایدار و کاهش خطرات، انجام صحیح و دقیق این عملیات ضروری است.